นิสฺสคฺคิยกถาวณฺณนา

[551] เอวํ อนิยตกถํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ นิสฺสคฺคิยกถํ ทสฺเสตุมาห ‘‘โขม’’นฺติอาทิ ฯ โขมนฺติ เอวํนามกํ จีวรํฯ โขมนฺติ คจฺฉวิเสสสฺส นามํ, ตสฺส วาเกหิ กตจีวรํ การโณปจารโวหารวเสน ‘‘โขม’’นฺติ วุตฺตํฯ กปฺปาสนฺติ กปฺปาสสุตฺตมยํ จีวรํ, อิทมฺปิ วุตฺตนเยเนว ‘‘กปฺปาส’’นฺติ วุจฺจติฯ โกเสยฺยํ นาม โกสการกิมิโกสํ, โกเสน นิพฺพตฺตํ สุตฺตํ โกเสยฺยํฯ อิธ ปน เตน โกเสยฺยสุตฺเตน นิพฺพตฺตํ จีวรํ ‘‘โกเสยฺย’’นฺติ วุตฺตํฯ สาณนฺติ สาณวากสุตฺเตหิ วายิตฺวา กตจีวรํฯ อิทญฺจ โขมํ วิย ทฏฺฐพฺพํฯ ภงฺคนฺติ โขมสุตฺตาทีนิ สพฺพานิ, เอกจฺจานิ วา มิสฺเสตฺวา กตจีวรํฯ อิทมฺปิ กรณปฺปกาเรน ลทฺธนามกํฯ ‘‘ภงฺคํ นาม เอกา คจฺฉชาติ, ตสฺสา วากมยสุตฺเตหิ วายิตฺวา กตจีวร’’นฺติ เกจิฯ อิมสฺมิํ ปกฺเข โขมํ วิย คเหตพฺพํฯ กมฺพลนฺติ มนุสฺสโลมวาฬโลมํ วินา เสสโลเมหิ วายิตฺวา กตจีวรํ วุตฺตนฺติฯ อิทํ ‘‘จีวรํ นาม ฉนฺนํ จีวรานํ อญฺญตรํ จีวร’’นฺติ (ปารา. 463) ปทภาชเน จ ‘‘โขมํ กปฺปาสิกํ โกเสยฺยํ กมฺพลํ สาณํ ภงฺค’’นฺติ (ปารา. อฏฺฐ. 2.462-463) อฏฺฐกถาย จ วุตฺตํ สนฺธายาหฯ ‘‘ชาติโต’’ติ อิทํ ปมาณาทิเภทสฺส วกฺขมานตฺตา วุตฺตํฯ ชาติโตติ โขมาทิสามญฺญโตฯ สามญฺญญฺหิ ‘‘ชาตี’’ติ วุจฺจติฯ ทีฆรสฺสถูลสุขุมนีลปีตาทิเภทภินฺนานํ สพฺเพสํ วตฺถาวยวานํ สงฺคาหิกโขมสุตฺตมยตาสามญฺญํ ชาตีติ วุตฺตํ โหติฯ เอวํ เสเสสุปิฯ

[552] ทุกูลนฺติ เอวํนามกํ รุกฺขวากมยจีวรํฯ ปตฺตุณฺณนฺติ ปตฺตุณฺณเทเส สญฺชาตวตฺถํฯ ‘‘ปตฺตุณฺณํ โกเสยฺยวิเสโส’’ติ อภิธานโกเส วุตฺตํฯ จินนฺติ จินเทเส อุปฺปนฺนวตฺถํฯ โสมารปฏฺฏกนฺติ โสมารเทเส อุปฺปนฺนวตฺถํฯ ‘‘โสมารจินปฏก’’นฺติปิ ลิขนฺติ, โสเยวตฺโถฯ อิทฺธิชนฺติ เอหิภิกฺขูนํ ปุญฺญิทฺธิยา นิพฺพตฺตํ จีวรํฯ เทวทินฺนนฺติ เทวตาหิ ทินฺนํ จีวรํฯ ตญฺหิ กปฺปรุกฺเข นิพฺพตฺตํ, ชาลินิยา เทวกญฺญาย อนุรุทฺธตฺเถรสฺส ทินฺนวตฺถสทิสํฯ ตสฺสาติ ชาติโต ฉพฺพิธสฺส กปฺปิยจีวรสฺสฯ อิทํ ฉพฺพิธจีวรํ ยถารหํ อนุโลมิกํ วุตฺตนฺติ อตฺโถฯ ทุกูลญฺหิ สาณสฺส อนุโลมํ วากมยตฺตา, ปตฺตุณฺณาทีนิ โกเสยฺยสฺส อนุโลมานิ ปาณเกหิ กตสุตฺตมยตฺตา, อิทฺธิชมฺปิ โขมาทีนํเยว อญฺญตรํ โหตีติ เตสํ อนุโลมํ, เทวทินฺนมฺปิ โขมาทีนํเยว อนุโลมํ โหติ เตสํ อญฺญตรภาวโตฯ ยถาห –

‘‘สาณสฺส ตุ ทุกูลญฺหิ, อิทฺธิชํ เทวทินฺนกํ;

โขมาทีนํวสิฏฺฐํตุ, โกเสยฺยสฺสานุโลมิก’’นฺติฯ

[553] ติณฺณํ จีวรานํ สมาหาโร ติจีวรนฺติ ปมาณยุตฺตํ สงฺฆาฏิอาทินาเมน อธิฏฺฐิตจีวรสฺเสว นามตฺตา ตเทว วุจฺจติฯ คณนวเสน ยํ กิญฺจิ จีวรตฺตยํ น วตฺตพฺพํฯ สมุทฺเทกเทโสปิ ยถา ‘‘สมุทฺโท’’ติ วุจฺจติ, เอวํ อธิฏฺฐิเตสุ ตีสุ จีวเรสุ อญฺญตรํ ‘‘ติจีวร’’นฺติ วุจฺจติฯ